Dochodzenie zachowku i przedawnienie roszczenia o zachowek
Przysługuje Ci prawo do zachowku, ale nie wiesz jak z niego skorzystać? Zastanawiasz się, od kogo dochodzić należnych Ci po zmarłym pieniędzy i ile masz czasu na działania, zanim Twoje uprawnienie do zachowku ulegnie przedawnieniu? Jeśli w Twojej głowie pojawiają się podobne wątpliwości – ten wpis jest dla Ciebie. Otrzymasz sporą dawkę przystępnie podanej wiedzy i będziesz mógł uporządkować potrzebne Ci informacje.
Kto wypłaca zachowek?
Zacznijmy od wyjaśnienia, od kogo możesz dochodzić zachowku. Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, obowiązek zapłaty zachowku spoczywa na:
- spadkobiercach;
- zapisobiorcach windykacyjnych;
- obdarowanych poprzez umowę darowizny.
Oczywiście nie chodzi o to, że możesz żądać zapłaty zachowku od wszystkich trzech kategorii zobowiązanych równocześnie. W pierwszej kolejności swoje roszczenie powinieneś skierować do spadkobierców.
Sytuacja spadkobiercy
Warto wiedzieć, że spadkobiercy odpowiadają za uregulowanie zachowku proporcjonalnie do ich udziału w spadku. Co to oznacza? Każdy ze spadkobierców „dorzuca się” do kwoty, którą powinieneś otrzymać z tytułu zachowku. Pamiętaj jednak, że jeśli spadkobierca sam jest uprawniony do zachowku – będzie odpowiadał tylko do kwoty, która stanowi nadwyżkę przekraczającą jego własny zachowek.
Jeśli nie uda Ci się uzyskać zachowku od spadkobierców, w dalszej kolejności możesz dochodzić swojego roszczenia od zapisobierców windykacyjnych.
Sytuacja zapisobiercy windykacyjnego
Na początek ważna uwaga: zanim zwrócisz się do zapisobiercy windykacyjnego musisz wykazać, że nie byłeś w stanie uzyskać kwoty odpowiadającej wysokości zachowku od żadnego ze spadkobierców.
Kim jest zapisobierca windykacyjny? Choć nazwa może przywoływać nieprzyjemne skojarzenia – z windykacją należności – zapisobiorców nie trzeba się obawiać. Są to po prostu osoby, którym spadkobierca przekazał w testamencie określone przedmioty, wchodzące w skład spadku, np. samochód określonej marki, czy konkretną nieruchomość. Jeśli w testamencie spadkodawca zawarł więcej niż jeden zapis windykacyjny na rzecz więcej niż jednej osoby, wszyscy zapisobiercy odpowiadają solidarnie za zaspokojenie Twojego roszczenia.
Musisz wiedzieć, że uzyskanie kwoty pieniężnej należnej Ci z tytułu zachowku od zapisobiorcy nie jest takie oczywiste. Przede wszystkim dlatego, że na zapisobiorcy spoczywa obowiązek zapłaty zachowku jedynie w granicach wzbogacenia się wskutek zapisu windykacyjnego. Przykładowo (i w uproszczeniu): jeśli należy Ci się zachowek w kwocie 100.000 zł, a zapisobiercy, windykacyjnemu w testamencie przekazany został antyczny mebel o wartości 5.000 zł, to będziesz mógł od niego otrzymać jedynie kwotę 5.000 zł. Co więcej, nawet uzyskanie tak niewielkiej kwoty (w stosunku do przysługującego Ci zachowku) jest niepewne. Dlaczego? Po pierwsze ustawodawca zastosował tu analogiczne rozwiązanie, jak w przypadku spadkobierców. Jeśli zapisobierca windykacyjny sam jest uprawnionym do zachowku – jego odpowiedzialność względem Ciebie jest ograniczona jedynie do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek. Musisz również wiedzieć, że zapisobierca może się zwolnić z obowiązku zapłaty kwoty zachowku poprzez wydanie przedmiotu zapisu. Innymi słowy – zamiast należnych Ci pieniędzy możesz dostać antyczny mebel. Jeśli nie uda Ci się uzyskać nawet tego (antycznego mebla) – pozostaje ostatnia szansa na zaspokojenie roszczenia.
Sytuacja obdarowanego
Możesz dochodzić zachowku od obdarowanych, czyli osób, na rzecz których spadkodawca ustanowił darowiznę. Jednak i tutaj musisz liczyć się z pewnymi ograniczeniami.
Przede wszystkim ograniczone jest grono obdarowanych, od których możesz dochodzić zachowku. Odpowiadają oni tylko jeśli otrzymana darowizna została doliczona do spadku. Poza tym do obdarowanych odnoszą się analogiczne regulacje, jak w przypadku spadkobierców i zapisobierców. Oznacza to, że również obdarowani ponoszą odpowiedzialność tylko w granicach wzbogacenia wskutek darowizny, a jeśli obdarowany sam jest uprawniony do zachowku – jego odpowiedzialność jest ograniczona do wysokości nadwyżki, przekraczającej jego własny zachowek. W przeciwieństwie do zapisobierców, obdarowani nie odpowiadają solidarnie. Od kogo więc w pierwszej kolejności powinieneś dochodzić zapłaty zachowku? Od tego, który darowiznę otrzymał najpóźniej. Obdarowany, podobnie jak zapisobierca windykacyjny, może uwolnić się od obowiązku zapłaty kwoty tytułem zachowku, wydając Ci przedmiot darowizny.
Jak ubiegać się o zachowek?
Najprostszym i najtańszym sposobem jest porozumienie się ze spadkobiercami. Takie rozwiązanie zapewnia największą elastyczność w zakresie ustalenia sposobu i warunków zapłaty zachowku (przykładowo: można podzielić spłatę kwoty zachowku na kilka transz). Jeśli uda Ci się dograć wszystkie szczegóły, zadbaj o sformalizowanie ustaleń, tj. zawarcie pisemnej ugody dotyczącej zapłaty zachowku.
Co w sytuacji, kiedy pomimo usilnych prób nie jesteś w stanie porozumieć się ze spadkobiercą? Pozostaje droga sądowa. Sprawy o zachowek zazwyczaj kończą się wydaniem wyroku zasądzającego obowiązek zapłaty określonej kwoty tytułem zachowku.
Sądem, do którego powinieneś złożyć pozew, jest sąd właściwy ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy (nie spadkobiercy!). Pamiętaj, że w pozwie musisz wskazać konkretną kwotę, której zapłaty się domagasz.
Przedawnienie roszczenia z tytułu zachowku
Zachowek jest roszczeniem majątkowym, a roszczenia majątkowe mają to do siebie, że ulegają przedawnieniu. Zgodnie z ogólną zasadą, przedawnienie roszczenia z tytułu zachowku następuje po upływie 5 lat od ogłoszenia testamentu. Kiedy następuje ogłoszenie testamentu? Jeśli mamy do czynienia z testamentem notarialnym, ogłoszenia dokonuje notariusz. Ogłoszenie następuje wówczas po otrzymaniu przez notariusza dowodu śmierci spadkodawcy – aktu zgonu. Dowód ten powinna przedstawić osoba ubiegająca się o ogłoszenie testamentu.
A co w sytuacji, kiedy spadkobierca nie zostawił testamentu? Wówczas okres 5 lat liczy się od chwili otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy).
Masz zatem dużo czasu, żeby ubiegać się o zapłatę kwoty z tytułu zachowku. Jeśli potrzebujesz dodatkowych wyjaśnień lub szukasz prawnika, który pomoże Ci w sprawie dochodzenia należnego zachowku – skorzystaj z profesjonalnej porady prawnej. Możesz wypełnić formularz dostępny na stronie kancelarii lub wysłać maila na adres m.wojtyniak@wojtyniak-kancelaria.pl – radca prawny skontaktuje się z Tobą, żeby wstępnie omówić Twoją sytuację jeszcze przed spotkaniem. Kontaktując się z nami pod numerem telefonu – 692 802 955 – możesz ustalić dogodny termin spotkania w biurze kancelarii w Kielcach.